Het is ons voor de tweede keer overkomen dat een ongeluk een goud randje kreeg en leidde tot interessante ontdekkingen. Dat overkwam ons toen wij op de donderdag voor Pasen op de terugweg waren van Spanje naar Liedern. Aanvankelijk leek de reis – na een tussenstop bij Carcassonne – door de Montagne Noir in de Minervois ontspannend te verlopen, waarbij wij konden genieten van de ontwakende lente die met fris jong groen en veel bloesem het kleurenpallet van de natuur in volle pracht aan ons presenteerde. Maar kort voor Saint Flour verloor onze met wijn volbeladen Mitsubishi op de snelweg A-75 snelheid en sukkelde met nog geen veertig kilometer voort; ingehaald door verontwaardig toeterende vrachtauto´s. Verder rijden was geen optie, dus werd op de eerst volgende parkeerplaats de hulpdienst van de ADAC gebeld. Ons lot leek bezegeld- De auto moest weggesleept worden naar een garage die zou kunnen vaststellen wat de oorzaak was van het verlies aan trekkracht.
Het werd al spoedg duidelijk, dat er voor Pasen van reparatie geen sprake kon zijn en wij in een hotel ondergebracht zouden moeten worden. Aan de hoeveelheid wijn die wij uit Spanje meegenomen hadden, was het de garagist wel duidelijk dat aan het te vinden hotel door ons hoge culinaire eisen gesteld zouden worden. Wij kwamen niet bedrogen uit. ´Hotel de la Poste´ in Massiac presenteerde een menukaart waarbij mijn smaakpapillen zich reeds bij voorbaat verheugden. Omdat het voorgerecht van eendenlever met licht getoastte brioche-brood en een gelei van zoete uien al om een witte wijn vroeg en ook van de tweede gang; een ragout met stukjes kalfszwezerik met verse morieltjes in bladerdeeg niet zonder een passende wijn genoten kon worden, vroegen wij om de wijnkaart. De sommelier raadde mij een witte en een rode wijn uit de streek aan. AOC Cotes d´Auvergne stond er op de wijnkaart. Nu kende ik de Auvergne als het gebied waar heerlijke kazen gemaakt worden, zoals de blauwe Fourme d´Ambert, le Bleu d´ Auvergne, de Cantal, de Salers en de Saint-Nectaire. Maar dat het gebied ook wijnen met een eigen Appelation Controlée voortbrengt, was mij als wijnliefhebber totaal onbekend. Omdat de witte wijn mij al uitstekend smaakte bij de eerste twee gerechten en ook de rode wijn een prima begeleider gebleken was bij de faux filet in een romige mosterd sauce verrijkt met verse regionale kruiden alsmede bij een rijke asiette met alle vijf kazen uit de Auvergne, besloot ik verder op ontdekkingsreis te gaan.
Vin d´Auvergne
Terwijl onze auto in de garage moest achterblijven, trokken wij in een huurauto naar de wijngebieden van de Auvergne, die zich voornamelijk langs de westelijke flanken van de rivier Allier bevinden. Het gebied AOC Cotes d´Auvergne strekt zich hoofdzakelijk uit van Riom in het noorden tot Issoire in het zuiden met de hoofdstad van het département Puy-de-Dome, Clermont-Ferrand, als kloppend hart in het centrum.
Auvergne beschikt over 300 hectare wijngebied dat sinds 2000 officieel AOC Cotes d´Auvergne genoemd mag worden. Daarnaast is er nog een klein gebied van 100 hectare, westelijk van Clermont-Ferrand, dat de beschermde naam IGP Puy-de-Dome voert.
Van de geproduceerde wijnen is 15% wit, waarvoor bijna uitsluitend de chardonnay-druif wordt aangebouwd. 25% van de wijnen komen als rosé op fles. Het leeuwendeel van de wijnen uit de Auvergne, 60%, wordt gemaakt van rode druivenrassen. Het belangrijste druivenras voor de rode wijnen is de gamay, die ook in de Beaujolais aangebouwd wordt. De rode wijnen uit de Auvergne bevatten tussen de 100% en minimaal 50% gamay. De cuvée´s zijn assemblages van gamay en pinot noir. Over de gamay schrijft in 1531 de wijnbouwer Antoine D. uit Aubière: ´Le gros gamay et le petit gamay du Beaujolais sont les variétés les plus répandues , moi je n´ ai que du gamay.´
Reeds onder de Romeinen was er sprake van wijnbouw in de Auvergne. Plinius de oudere, ( 23 – 79 n. Chr.) maakt melding van wijnbouw in het centrum van Frankrijk. In een later geschrift staat over de wijnen uit Auvergne geschreven: `vin qui a la gout de poix et l´ assimile aux meilleurs vins de Vienne et Bourgogne.´
In het begin van de zestiende eeuw is wijnbouw in Auvergne zo belangrijk geworden, dat gemeld wordt dat in 1530 de wijnbouw de belangrijkste bron van inkomsten is voor het stadje Romagnat. De wijn werd in die tijd verkoch voor een prijs vant 5 tot 6 livres per charge, waarbij een charge de hoeveelheid was, dat een paard in boutes (leren zakken van circa 300 liter) kon dragen.
Saint Verny
Op vele plaatsen in de wijngaarden in de Auvergne vindt men beelden van Saint Verny. Deze beschermheilige van de wijnbouwers, wordt regionaal zo sterk aanbeden dat er in Saint Amant Tallende in de 17 eeuw een conferie onstaan is, die tot op de dag van vandaag op grootse wijze het feest van Saint Verny viert op de eerste zondag na 20 mei. Opvallend is echter dat deze Saint Verny niet uit de Auvergne stamt en zelfs niet uit Frankrijk. De oorsprong van Saint Verny moet in Duitsland gezocht worden. In het jaar 1272 werd in het kleine plaatsje Wormrath in de Hunsrück, in de Rheinpfalz, in een gezin van een wijnbouwer, een jongen geboren met de naam Werner. Deze Werner werd al op jonge leeftijd wees. Op 15-jarige leeftijd werd hij op gruwelijke wijze om het leven gebracht. De moord werd ten onrechte aan de Joden uit Oberwesel toegeschreven. Een geweldaardige progrom was het gevolg waarbij vele Joden het leven lieten. Werner werd in de Kunibertskapelle bij Bacherach als martelaar bijgezet en als een heilige door de lokale bevolking vereerd. De Kunibertskapelle werd uitgebouwd en kreeg al spoedig de naam Wernerkapelle. Later, in 1431, is geprobeerd om Werner uit de Pfalz door Rome officieel als heilig erkend te krijgen. Ondanks dat een officiele heiligverklaring door Rome niet met succes beloond is, bleef Werner als beschermheilige van de wijnbouwers vereerd worden. Zijn aanhang onder de wijnbouwers bleef niet tot Duitsland beperkt maar breidde zich uit naar Bourgondie en in de 17 eeuw ook naar Auvergne. In de loop van de tijd verbasterde de naam Werner tot Vernier en uiteindelijk tot Verny, die als een heilige gelijke betekenis kreeg als Sint Vincent.
De Wijnbouw
Vanuit Massiac kan men de wijngebieden van de AOC Cotes d´Auvergne het snelst bereiken door over de A-75 tot Issoire te rijden. Oneindig veel mooier is het om de A-75 te mijden en de D-21 te nemen die langs het riviertje de Alagnon loopt. Hooggelegen burchten en liefelijke dorpjes wisselen elkaar af, waarbij een kleine afsteker naar het bijna nog geheel in middeleeuwse sfeer levende dorpje Blesle meer dan de moeite waard is; zo ook een lunch in het romantische plaatselijke hotel ´La Bougnate´. Vanuit Blesle is het nog een kleine dertig kilometer naar Bourdes, het meest zuidelijke wijnstadje van de Cotes d´Auvergne.
Onze eerste kennismaking met de wijnbouw in Bourdes was een gastvrije ontvangst bij Cave Charmensat. Madame Charmensat, de moeder van de huidige eigenaaresse, ontving ons in een moderne ruimte met voornamelijk inox-tanks. Het wijngoed Charmensat is 1906 gesticht, maar in 1987 bijna geheel opnieuw beplant. Het 9,5 hectare groote areal is zo beplant dat het mogelijk is om de wijnbouw op moderne en deels gemechaniseerde wijze te bedrijven. Anne Charmensat en haar man Paul hebben beide een gedegen opleiding genoten als viticulteur, wat er toe geleid heeft dat de wijnen van Cave Charmensat regelmatig hoge waarderingen toegekend krijgen. Hun beider kennis en inspanning wordt in het boek ´Cotes d´Auvergne, renaissance d´un vignoble` aldus lof toegezwaaid: ´d´avoir les meilleurs atouts possible pour produire des vins de qualité.´
Die kwaliteit komt ruimschoots tot uiting in de Boudes rouge 2015 , ´La Cuvée d´Autrefois´, die uit 70% gamay en 30% pinot noir is samengesteld en zes maanden heeft gerijpt in een eikenhoten vat van 3.000 liter. Een andere krachtpatser is de Boudes rouge 2015 ´Cuvée la Centenaire, elevée en fut de chene´. Voor de rijping worden tweemaal benutte barriques uit de Bordeaux gebruikt om de wijn niet te veel houtsmaak mee te geven. De Cuvée Centenaire is geen Cuvée in de eigenlijke betekenis, want de wijn is gemaakt van 100% gamay. Natuurlijk was ik geinteresseerd om te vernemen wat het verschil is tussen de in Bourdes aangeplante gamay en dezelfde druif die in de Beaujolais te vinden is. Madame Charmensat verklaarde mij dat het druivenras in beide wijngebieden weliswaar dezelfde is, maar dat de wijnen uit Bourdes totaal anders smaken dan de wijnen uit de Beaujolais. Dat is verklaarbaar omdat de bodem van de Cotes d´Auvergne van vulkanische oorsprong is. De verschillende bergtoppen, die vaak met het woord ´puy´ aangeduid worden, zijn vukanen, die vele duizenden jaren geleden nog aktief waren. De bodem in de Beaujolais bestaat voornamelijk uit kalk en is gedeeltelijk vermengd met leem.
Verder noordelijk, tussen Pleuzat en Champeix ligt aan de D-978 het wijngoed Domaine Miolanne. Laure Cartier en Jean-Baptiste Deroche hebben het 9 hectare groote wijngoed in 2012 gekocht om zich daar aan de biologische wijnbouw te wijden. De eigenaars zijn zich bewust dat ´smaak´een zich voortdurend ontwikkelend fenomeen is en dat men zich dus niet uitsluitend op de reeds lang begane wegen moet voortbewegen, maar de durf dient te hebben om nieuwe paden in te slaan. Zo wordt op Domaine Miolanne op beperkte schaal gewürztraminer aangebouwd, die vermengd met chardonnay, mede verantwoordelijk is voor een frisse witte wijn. Een andere bijzonderheid is de Domaine Mioranne 2015, die gemaakt is van 100% pinot noir. De wijn heeft 12 maanden in eikenhouten barriques gerijpt en kan nog vele jaren rusten voordat hij gedronken wordt. Wel kregen wij de waarschuwing mee, om alvorens de wijn te drinken, de fles minstens één uur eerder geopend dient te worden en dat voorts de wijn het best tot zijn recht komt als de wijn voorzichtig in een karaf overgeschonken wordt.
Ten noorden van Clermont-Ferrand ligt het wijngebied Cotes d´Auvergne-Chateaugay. Pierre Goigoux is daar de trotse bezitter van het Domaine de la Croix Arpin. Op 20 hectare verbouwt hij niet alleen chardonnay, gamay en pinot noir, maar ook de in de Languedos en Cotes du Rhone populaire syrah. Bijzonder is dat hij als pinot noir een nog ouder ras, de ´neyrou´ in ere houdt. Het motto van Pierre Goigoux: ´J´aime et je respecte tous les vins, mais pour faire progresser les notres, il a fallu se battre plus qu´ailleurs.´ Met die uitspraak in gedachten proefden wij zijn rode Chateaugay 2015, die een cuvée is van gamay en pinot noir, bij een ´Tourte Auvergate aux pommes de terre et cepes´, waarmede la cuisine et les vignobles d´Auvergne alle eer werd aangedaan.
Nadat onze auto gerepareerd was, zette wij onze reis naar Duitsland voort, waarbij onze Mitsubishi, die reeds vol beladen was met Spaanse wijnen, ook nog een achttal extra kartons met wijnen uit de Cotes d´m Auvergne moest meedragen.
George Reuchlin
21 april 2017